Sa gjuhe ka ne bote dhe sa prej tyre jane duke vdekur?
- ·
- 08.12.2022 ·
- Qysh Me ·
- 3 min read
Sa gjuhe ka ne bote? Janë gjithsej 196 vende në botë, por sa gjuhë fliten sot në vitin 2020, dhe sa prej tyre po shuhen? Aktualisht janë 7,111 gjuhë të njohura të folura nga njerëz në të gjithë botën, sipas Ethnologue, e konsideruar gjerësisht si katalogu më i gjerë i gjuhëve në botë.
Mjerisht, ky numër bie çdo muaj. Nga këto, 90% e tyre fliten nga më pak se 100,000 njerëz.
A e dini se 86% e njerëzve përdorin gjuhët aziatike ose evropiane? Afërsisht 150 deri në 200 fliten nga më shumë se një milion njerëz. Anasjelltas, ka rreth 46 gjuhë që kanë vetëm një folës të vetëm! Vetëm në Azi, fliten 2,294 gjuhë, në Afrikë 2,144, Amerika 1,061, Paqësor 1,313 dhe Evropë me 287 gjuhë. (Burimi: Ethnologue)
Numri i saktë i gjuhëve të folura ka qenë gjithmonë i rrethuar nga pasiguria. Kjo është pjesërisht për shkak të faktit se ka ende shumë pjesë të botës që ende nuk janë hulumtuar plotësisht, duke përfshirë Amazonën dhe malësitë e Guinesë së Re.
Gjuhët që po vdesin
Siç u përmend më herët, numri i gjuhëve të njohura është në rënie të vazhdueshme. Por pse? Një faktor kryesor është arsimimi. Kur një gjuhë pushon t’u mësohet fëmijëve të vegjël, shkalla e mbijetesës së saj bëhet e zymtë. Atëherë mund të parashikohet me siguri të afërt se nuk do të mbijetojë për shumë kohë.
Një shembull i kësaj mund të shihet në Amerikën e Veriut ku ekzistojnë 165 gjuhë autoktone. Vetëm tetë nga këto gjuhë fliten nga 10,000 njerëz dhe afërsisht 75 fliten nga një grusht njerëzish të moshuar. Të cilët, ashtu si pritet nga cikli i jetës, do të zhduken.
Kjo rënie e shpejtë e gjuhëve autoktone vjen për shkak të pranisë dërrmuese dhe presionit të marrëveshjes evropiane gjatë 500 viteve të fundit. Në Australi, më shumë se 100 gjuhë vendase janë zhdukur që kur kanë ardhur kolonitë evropianë.
Bazuar në rrethanat aktuale, gjuhëtarët tani janë në gjendje të vlerësojnë se të paktën 3,000 gjuhë do të humbasin brenda shekullit të ardhshëm. Kjo është pothuajse gjysma e gjuhëve të sotme të njohura!
Gjuhët e shuara përfundimisht
Gjatë mijëvjeçarit të 2-të para Krishtit, vetëm shtatë gjuhë u zhdukën. Ndërsa vitet e kaluara, numri i gjuhëve të vdekura u rrit si një zjarr i shpejtë. Numri më i lartë i gjuhëve të humbura ishte gjatë shekullit të 20-të kur gjithsej 110 gjuhë u shpallën të vdekura dhe të zhdukura.
Tashmë këtë shekull 12 gjuhë janë klasifikuar tashmë si të vdekura. Gjuha më e fundit ishte gjuha Klallam, kur në shkurt 2014 Hazel Sampson, folësi i saj i fundit ndërroi jetë. Klallam ishte gjuha tradicionale e vendasve Klallam që jetonin në ngushticën e Juan de Fuca, që ndodhet në Gadishullin Olimpik në shtetin Uashington dhe Gjirin Beecher të Ishullit Vancouver në Kolumbinë Britanike.
Në ditët e sotme ky trend sa vjen e shtohet, shpresojmë që diversiteti i gjuhëve të mos shuhet. Sa herë që një gjuhë vdes, shuhet nëj kulturë e tërë. 🙁