Türk Halkı ve Türkiye’ye nasıl geldikleri

Klasik tarih meraklıları, modern öncesi dönemlerde Küçük Asya’nın (şimdiki Türkiye) çok sayıda Türk olmayan kültüre ev sahipliği yaptığının farkındadır. Ve biz bunu keşfetmek için buradayız. Türkiye tarih ve merak dolu bir yer olmaya devam ediyor (özellikle son on yıllarda). Ancak biz burada onların tarihi, Türkiye nüfusunun hareketi ve kısaca Osmanlı Dönemi hakkında konuşmak için buradayız. Türk kökenli bu ilk sakinlerin çoğu (Türk halkları) Hititler, Frigler ve Luwiler gibi Hint-Avrupa dillerini konuşuyordu. İskender’in Küçük Asya’daki fetihlerinin ardından, 11. yüzyıla kadar yüzyıllar boyunca ağırlıklı olarak Helenleşmiştir. Bu bölgenin doğu kesimlerinde antik çağlardan beri genellikle Ermeniler egemendi. Peki ne oldu ve Türk halkları nasıl ortaya çıktı? Eğer bilmek istiyorsanız, okumaya devam edin, sizi tarih inekleri.

Türk boylarının çok da kısa olmayan kısa tarihi

MS 1000 yılının ilk yarısı boyunca, göçebe Türk kabileleri batı Moğolistan’daki ana topraklarından Orta Asya’ya akın etmeye başladı. Doğu Avrupa’ya kadar ulaştılar (ancak bu çok daha sonra gerçekleşecek). Yerleştikçe ya da İran dilini konuşan yerli halkla kaynaştıkça, bu kişilerin Türkiye’ye tam olarak nasıl geldikleri merak konusu oldu. Bugün Türk halkının büyük bir çoğunluğuna ev sahipliği yapmaktadır. 11. yüzyıl boyunca, Türk halkının hareketi Anadolu sınırlarında ve Yunanlıların kontrolü altında bol miktarda bulunmaktaydı. Özellikle, Ermenistan’ın doğusunda yaşayan Arap ve Fars hükümdarlar ve o zamanlar Küçük Asya üzerinde otoriteye sahip olan Bizans İmparatorluğu tarafından paralı asker olarak kiralanmışlardı. 1037’de Orta Asya’da İran yakınlarında Selçuklu İmparatorluğu kuruldu ve hızla İran’ın çoğunu, kuzey Irak’ı, kuzey Suriye’yi ve Levant’ı fethetti. O on yılın sonuna doğru sınırları Bizans’ın Küçük Asya’sı ile birleşti. Türklerin aslında azınlık bir grup olduğunu akılda tutmak önemlidir. Ancak Farslar, Araplar ve Kürtlerin başlıca etnik gruplar olarak yaşadığı bu geniş bölgeyi kontrol ediyorlardı.Türkler için başlıca stratejik tehdit Mısır merkezli Fatımi Halifeliği idi. Şii İsmaili liderliğindeki Fatımiler Kudüs ve Mekke’yi kontrol ediyordu ve bu da Türklerin çoğu tarafından desteklenen Sünni İslam için büyük bir tehdit oluşturuyordu. Bu dönemde Bağdat’ın Sünni Halifesi, Selçuklu sultanları tarafından sıkı sıkıya tutulan siyasi güçten fiilen feragat etmiştir. Diğer birçok imparatorlukta olduğu gibi, göçebe yöneticiler ile yerleşik nüfus arasındaki çatışmalar Selçuklular için sorunlara neden olmuştur. Besbelli! Hükümdarlıkları altındaki Türk kabileleri genellikle huzursuzdu ve sık sık onların yönettiği köylere baskınlar düzenliyorlardı. “Kendilerini tutamıyorlardı” diyebiliriz Sonuç olarak, Türk boy ve kabilelerinin birçoğu, Bizans İmparatorluğu’na yakın olanlar da dahil olmak üzere Selçuklu İmparatorluğu sınırlarına yerleştirildi. Yavaş yavaş, Küçük Asya’ya Türk akınları sık sık gerçekleşmeye başladı ve bu süreçte Bizanslıları daha da kızdırdı. Bunun nereye gittiğini görüyor musunuz? 1045 yılında Bizans İmparatorluğu Ermenistan’ın kontrolünü ele geçirdi. Ne yazık ki, Selçuklularla olan sınırları düşmanca çatışmalar nedeniyle istikrarsız kalmaya devam etti. Birçok Ermeni, Türk akınlarına karşı onları desteklemekte isteksizdi ve sonuçta bu durum Bizans’ın etkili savunma şansını zayıflattı ve gelecekteki çatışmalarda onları dezavantajlı duruma düşürdü. Yıllarca amansız Türk akınlarının yükünü çektikten sonra, 1071 yılına gelindiğinde Bizanslılar artık dayanacak güçleri kalmamıştı ve bu tehdide kesin olarak son vermek için büyük bir orduyu harekete geçirmeye karar verdiler Ne yazık ki, meydan savaşı yapma kararları iyi bir karar değildi ya da hiçbir şekilde akıllıca değildi. Çünkü ağırlıklı olarak hafif silahlı kabile savaşçılarına karşı karakolları savunmaya alışkındılar. Böyle bir karşılaşmaya girdiklerinde topyekûn yenilgi riski büyüktü.

Hikâye Selçuklu Türkleri için devam ediyor

Ayrıca, Selçuklu Türklerinin Bizanslılara karşı düşmanlık beslemesi pek olası değildi. Bunun yerine Mısır’ı hedef almaya öncelik verdiler. Bizans topraklarına akınlar düzenleyenler sadece merkezi Selçuklu kontrolü tarafından yönetilemeyen tamamen ayrı kabilelerdi. Bizans İmparatoru Romanus IV Diogenes, 40.000 kadar askerini doğu sınırına taşıyarak Selçuklular için yeni bir tehdit oluşturdu. Bu, Selçuklu Sultanı Alp Arslan’ın Küçük Asya’dan gelen tehdidin farkına varmasını sağladı. Bizanslılar, Türklerin dikkatini Mısır’dan uzaklaştırmaya çalışıyorlardı. Bu yüzden İran ve Orta Asya’dan bir Türk ordusunun Küçük Asya’ya gelmesini sağladılar. Selçuklu ve Bizans orduları Türkiye’nin doğusundaki Malazgirt’te karşılaştı. Bizanslılar kötü bir şekilde kaybettiler. Bu, Küçük Asya’da Türk gücünün kurulmasıyla sonuçlandığı için tarihteki en önemli savaşlardan biridir. Muhtemelen ihanet söz konusuyken, Konstantinopolis’teki güçlü saray hizipleri generallerini savaşmaya gönderip Türk birlikleriyle asla savaşa girmediklerinde Bizanslıların kaderi mühürlenmiş gibi görünüyordu. Bunun yerine, bu birlikler sadece sınırlı bir süre bulunduktan ve hiç yardım etmedikten sonra evlerine dönmeyi tercih ettiler.Sultan Alp Arslan, İmparator Diogenes’i yakaladı ve Türklerle bir daha savaşmayacağına söz vermesi halinde evine dönmesine izin vermeyi teklif etti. Ancak kısa bir süre sonra Bizans imparatorluğunda Diyojen ve imparator olmak isteyen diğer kişiler arasında bir savaş çıktı. Küçük Asya’daki asker eksikliği Türklere kontrolü ele geçirmeleri için bir fırsat sundu ve böylece 1081’de Konstantinopolis’ten İstanbul Boğazı’na başarılı bir şekilde sızdılar. Küçük Asya’daki toprakların bir kısmı Bizans ve Haçlı kuvvetleri tarafından geri alındı, ancak büyük kısmı Türklerin kontrolünde kaldı. Bu süre zarfında Türkler Orta Doğu ve Güney Asya’da birçok ülkeye hükmetti.

Türkiye’de nasıl egemen oldular?

Zaferle sonuçlanan Selçuklu ayaklanmasının ardından çok sayıda Türk Küçük Asya’ya göç etti. Daha sonra yerli nüfusu yönetirken kendi küçük devletlerini kurdular. Bu artış, Moğol istilacılardan kaçan ve İran ve Orta Asya’da yaşayan insanlar tarafından daha da büyük hale getirildi. Göçler bir süre devam etmiş ve böylece en büyük etnik azınlık ortaya çıkmıştır. Çoğunluğun azınlıkları yutması tipik bir durum olmasına rağmen, bu sınır bölgesinin çalkantılı atmosferi nedeniyle, Türkler için durum böyle olmamıştır. Aslında, birçok yerli (etnik Rumlar ve Ermeniler) Türk savaş ağalarını koruyucu olarak aramış, müşteri-patron ilişkisi Küçük Asya’daki birçok grup ve kabileye ulaşmıştır. Bu durum, nüfusun çoğunun Türk dinini (İslam), dilini ve kültürünü benimsemesine neden olmuştur. Birçok Türk, yerel halka ve bölgeyle yakından ilgili bazı gruplara yardım etmek ve onları korumak için hizmet etmiştir. Elit egemenliği olarak bilinen bu olgu, bir azınlık kültürü kendisini çoğunluğa zorla kabul ettirdiğinde ortaya çıkar. Küçük Asya’nın Türkleşmesi bunun somut bir örneğidir. DNA analizleri, günümüz Türklerinin genetik olarak Özbekler ya da Kazaklar gibi Orta Asya Türk halklarından ziyade Rumlar ve Ermenilerle daha fazla benzerlik gösterdiğini ortaya koymuştur. Bu ifadeyi, bugünkü Anadolu Türkleri arasında hiçbir Orta Asya genetik bağı olmadığı şeklinde yanlış yorumlamayın. Genetik çalışmalar, Türk genetiğinin yaklaşık %9-15’inin Orta Asya’dan geldiğini kanıtlamaktadır – bu sayı her yeni keşifle artmaya devam etmektedir! Küçük Asya, Bizans İmparatorluğu’nun kalbi olarak hizmet vermiş ve en büyük nüfusuna ev sahipliği yapmıştır. O olmadan, imparatorluğun zaman içinde etkili bir şekilde rekabet edebilmesi için yeterli kaynak yoktu; ve Yunanlılar ile Türkler arasındaki dini ayrımlar nedeniyle Türkleştirme büyük ölçüde tercih edildi. Yunanistan’da İslam’a geçme eylemi meşhur bir şekilde “Türkleşmek” olarak adlandırılıyordu – i̇ran ya da Orta Doğu gibi İslam ülkelerinde mümkün olmayan bir durumdu. Ayrıca, daha sonraki İmparatorluk döneminde Türkçe, hükümet düzeyinde diğer bölgesel lehçelerden daha sık kullanıldı. Küçük Asya’da çok sayıda Türkçe konuşan insan olmasına yol açan birçok şey vardı. Bu bölge eskiden çok sayıda farklı insan grubuna ev sahipliği yapıyordu. Bu yer değiştirme, yüzyıllar boyunca küresel jeopolitiği önemli ölçüde etkiledi ve bugün de hissedilmeye devam ediyor.

Peki Türkiye şu anda siyasi olarak nerede?

Günümüz Türkiye’sine giden süreç yavaş, uzun, bazen sıkıcı ve bazen de zaferlerle dolu oldu (Osmanlı İmparatorluğu?). Ekonomik ve siyasi istikrara sahip günümüz Türkiye’sine ulaşmadan önce birçok şey yaşandı. Ancak, Türkiye’yi bugünkü haline getiren birkaç önemli olaydan bahsedeceğiz.19. yüzyıla gelindiğinde, Osmanlı İmparatorluğu’nun ihtişamını bir kenara bırakırsak, imparatorluğun çöküşü etnik-milliyetçi isyanların sınırları boyunca hızla yayılmasıyla başladı. 1800’lerin sonu ve 1900’lerin başında Kafkasya, Kırım, Balkanlar ve Akdeniz adaları gibi yerlerden yaklaşık 7-9 milyon Müslüman mültecinin Anadolu ve Doğu Trakya’ya göç ettiği anlamına geliyordu. 1913 yılına gelindiğinde, iktidardaki İttihat ve Terakki hükümeti, Türk olmayan azınlıkları Türk kültürüne zorla asimile etme politikası başlattı. 1914 yılında I. Dünya Savaşı başladı. Türkler 1915’teki Çanakkale Savaşı sırasında Gelibolu’da başarılı oldular. I. Dünya Savaşı sırasında İttihat ve Terakki hükümeti Türkleştirme politikalarını uygulamaya devam etti. Bu durum, Ermeni soykırımı sırasında Ermeniler ve çeşitli etnik temizlik ve sürgün kampanyaları sırasında Rumlar gibi Türk olmayan azınlıkları da etkiledi. 1918’de Osmanlı Hükümeti Müttefiklerle Mondros Mütarekesi’ni kabul etti. Jön Türkler döneminde sadece Türk olmayan azınlıklar etnik temizliğe maruz kalmadı, aynı zamanda tahminen 2 milyon insan öldürüldü. Birçoğu da Osmanlı’nın küçülmesi sırasında Müslümanlara yapılan zulüm olarak bilinen olaylarda sürgün edildi. Bu trajedi Paul Mojzes tarafından “tanınmayan soykırım” olarak adlandırılmıştır ve Balkan Savaşları’nın önemli bir unsuru olarak sonsuza dek kalacaktır.1920 yılında imzalanan Sevr Antlaşması Osmanlı İmparatorluğu’nu sona erdiren bir anlaşmaydı. Türkler anlaşmayı reddetti ve bağımsızlıkları için savaştı. Bu da Sevr Antlaşması’nın hiçbir zaman onaylanmaması ve Sultanlığın kaldırılmasıyla sonuçlandı. Böylece, 623 yıllık etkileyici bir hükümdarlığın ardından Osmanlı İmparatorluğu sona erdi.1919’da Mustafa Kemal, eski Osmanlı İmparatorluğu’ndan gelen işgalci Müttefik güçlere karşı kararlı bir bağımsızlık mücadelesinde Türk Müslüman çoğunluğa cesurca liderlik etti. Tereddütsüz liderliği ve azmi sayesinde, Türk Ulusal Hareketi’nin 1922 yılına kadar yabancı işgalcileri anavatanlarından kovma çabalarına öncülük etti.1923’teki Lozan Antlaşması, birleşik bir Türk kimliğine sahip modern Türkiye’nin doğuşuna işaret etti ve Atatürk’ün başkanlığında çığır açan reformlar dönemine girildi. Bu değişiklikler ulusu eski halinden laik, demokratik ve inanç ya da cinsiyet farkı gözetmeksizin tüm vatandaşlara eşit fırsatlar sunan bir devlete dönüştürmüştür.1920’lerden 1930’lara kadar Balkanlar, Karadeniz bölgesi, Ege Adaları, Hatay, Orta Doğu ve Sovyetler Birliği gibi farklı ülkelerden Türkler ve diğer Müslümanlar Türkiye’ye göç ediyordu. Çoğunluğu, “Muhacirler” adını aldıkları kuzeybatı Anadolu’nun kentsel bölgelerine yerleşti. Bu dönemde göç eden Balkan Türklerinin çoğu anavatanlarında ayrımcılık ve hoşgörüsüzlükle karşılaştı ve bu da onları uzaklaştırdı. Türk hükümeti, bu komşu toprakların Türk karakterinin korunabilmesi için Türk topluluklarını diğer ülkelerde tutmak istedi. 1940’tan 1990’a kadar, yaklaşık 700.000 Bulgar’ın son akını oluşturduğu bir etnik Türk dalgası Türkiye’ye göç etti. Bu göçmenler, bugün Türkiye’nin toplam nüfusunun üçte biri ile dörtte biri arasında değişen Türk nüfusunda bir fark yaratmıştır!

Sonuç

Küçük Asya’nın Türkleşmesi, birçok farklı faktörü içeren karmaşık bir süreçti. Göç, Türkler ve yerel halk arasındaki müşteri-patron ilişkisi, dini ayrımlar ve dil bu hikayenin bir parçasıydı. Bu kitlesel yer değiştirme, yüzyıllar sonra küresel jeopolitiği değiştirdi ve bugün Türkiye’de ve dünyanın diğer bölgelerinde hissedilmeye devam ediyor. Bunun nasıl gerçekleştiğini anlamak, bölgedeki mevcut uluslararası ilişkileri ve kültürel kimliğin zaman içinde nasıl şekillendiğini anlamanın anahtarıdır. Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşü ve modern Türkiye’ye geçiş, birçok farklı aktör, olay, politika ve insanı içeren yavaş ve karmaşık bir süreç olarak gerçekleşti. Mustafa Kemal’in Birinci Dünya Savaşı sırasında Türk Ulusal Hareketi’ne liderlik eden cesur liderliğinden, 1923’te çığır açan reformlar dönemini başlatan Lozan Antlaşması’nın imzalanmasına kadar, bu ülkenin eski halinden bu yana inanılmaz derecede uzun bir yol kat ettiği açıktır. Bulgaristan gibi diğer ülkelerden gelen göçmen akını da Türkiye’nin bugün bildiğimiz haline dönüşmesinde rol oynamıştır. Bu olağanüstü yolculuk, Türkiye halkının azim ve kararlılığının onları ne kadar ileriye götürdüğünü gösteriyor!