Dasma elbasanase

Dasma elbasanase: Elbasani ka një traditë të pasur qytetare në organizimin e ceremonive të ndryshme, ku dasmat konsiderohen si momente të veçanta dhe të rëndësishme në jetën e njerëzve.

Në kohën e pushtimit osman, lagja e quajtur “Kala” ishte qendra e organizimit të ceremonive të ndryshme si lindja, pagëzimi, martesa, synetia, fejesa dhe ritet funerale.

Kjo lagje ndahej në dy pjesë të mëdha: njëra përbëhej nga familjet ortodokse, që ndodheshin kryesisht mbi rrugën “Egnatia”, dhe njëra nga familjet myslimane, që ishin në pjesën poshtë rrugës, e njohur sot si “Konstandin Kristoforidhi”.

Edhe pse këto familje kishin marrëdhënie të mira, për shkak të feve të ndryshme, kishte ndryshime në zakonet e tyre, megjithëse baza ishte e njëjtë.

Ceremonia e dasmës elbasanase

Dasma është një prej ceremonive më të rëndësishme në kulturën shqiptare, dhe në qytetin e Elbasanit ajo kishte një traditë të pasur qytetare.

Zgjaste përreth shtatë ditë, duke mos filluar nga e hëna, por nga dita e enjte.

Ceremonia nga kjo ditë merr kuptimin e plotë bashkë me ritet shoqëruese.

“Kënga e orizit” nis ciklin e këngëve të dasmës, duke filluar që diten e enjte.

Gratë të cilat pastrojnë orizin janë kryesisht gra e vajza të reja. E ajo që nis këngen është halla, e cila edhe zë vendin e madh në ceremoni.

Ceremonia e martesës ortodokse nga ana e djalit zgjat një javë.

Sapo qel mëngjesi motrat e djalit shkojnë të mbushin ujë.

Me ujin që kanë mbushur ato pastaj spërkasin oborrin e shtëpinë për të sjellur fat.

Një rit tjetër që bëhej ditën e dasmes është këndimi i rrobave të dhëndrit.

Rrobat vendosen në një karrigë në dhomë dhe më e moshuara në fis nis këngën duke treguar veshjet njëra pas tjetres.

Tradita e dasmës në Elbasan ishte e pasur edhe në familjet myslimane, ku ceremonia ndiqte një proces të ngjashëm me atë të familjeve ortodokse.

Edhe pse ndonjëherë kishte ndryshime në ritet e ndjekura, baza ishte thuajse e njëjtë në të dyja fetë.

Një tjetër rit i njohur është “goditja e dhëndrrit”. Ai bën sikur nuk dëshiron të hyjë tek nusja.

Në Elbasan, tradita e dhënies së goditjeve në shpinën e dhëndrit nga disa nga miqtë e tij, shoqërohet me fjalët “Hyra, Dhëndër”, ndërsa para hyrjes së tij në dhomën e nuses, dhëndri merr aprovimin e hoxhës.

Ky rit gjithashtu praktikohet edhe në dasmat ortodokse, por në këtë rast, dhëndri goditet nga miqtë e tij kur del nga dhoma e nuses dhe pastaj niset drejt dhomës së pritjes, ku i presin krushqit.

Dasma në Elbasan konsiderohej si një ngjarje e rëndësishme qytetare dhe shpesh ishte momenti i paraqitjes së pasurisë së familjes.

Gjatë kësaj periudhe, një familje që ishte në gjendje ta organizonte një dasmë me raste të veçanta do t’i jepte prestigj dhe respekt në qytet.

Dasma elbasanase: Ritet në zhdukje

Në ditët e sotme, ka disa rituale të zakonshme në martesat e Elbasanit që janë në rrezik të zhdukjes.

Një nga ritet më të njohura që nuk praktikohet më është “kënga e orizit”, e cila ishte një këngë tradicionale që këndohet gjatë përgatitjes së orizit për dasmën.

Tani, kjo këngë është humbur dhe nuk këndohet më në martesat e sotme.

Përveç kësaj, ka disa rituale të tjera që nuk praktikohen më në martesat e Elbasanit.

Në kohën e kaluar, përpara dasmës, bëhej një ritual për t’u mbrojtur nga shpirtrat e këqij dhe fatkeqësitë.

Ky ritual përfshinte fshirjen e dyerve të shtëpisë me një djalosh që kishte rritur nëna e djalit dhe duke mbajtur një lule në dorë.

Ky ritual tani nuk bëhet më në martesat e sotme.

Megjithatë, ka disa rituale që ende ruhen në martesat e Elbasanit, përfshirë edhe ritet fetare.

Megjithëse shumë rituale tradicionale janë humbur, disa prej tyre janë mbajtur gjallë si një formë e kujdesit dhe respektit për trashëgiminë kulturore të qytetit.

Megjithatë, disa rituale janë zëvendësuar nga praktikat moderne, si për shembull, larja në banjat publike dhe mbushja e ujit, që nuk janë më një pjesë e ceremonive tradicionale të martesave.