Dasmat tiranase: Historia dhe zakonet e tyre

Dasmat tiranase janë një pjesë e rëndësishme e kulturës dhe identitetit të qytetit të Tiranës.

Kjo traditë e lashtë shfaqet në mënyra të ndryshme nëpër kohë dhe ndryshon në varësi të rajonit në të cilin bëhet.

Megjithatë, ka disa zakone të përgjithshme që ndiqen në këto dasma.

Traditat dhe praktikat që ndiqen në këto dasma reflektojnë rëndësinë e familjes dhe bashkësisë në shoqërinë shqiptare.

Dasmat tiranase janë një pjesë e rëndësishme e kulturës shqiptare dhe vazhdojnë të mbeten një ngjarje e rëndësishme sociale për komunitetin lokal.

Në këtë artikull, do mund të lexosh për mënyrën se si organizohet një dasem tradicionale tiranase dhe një dasëm tiranase në kohët moderne.

Organizimi i dasmës tradicionale

Organizimi i dasmave tradicionale tiranase është një proces që përfshin një seri prej ritualeve dhe traditave që ndiqen nga familjet e dyja palëve.

Për festën e dasmës, përgatitjet fillojnë nga dita e enjte dhe vazhdojnë deri në ditën e diele.

Gjatë këtyre ditëve, bëhen disa lloj ritualesh dhe zakonesh që janë të ngjajshme edhe me qytetet e tjera në Shqipëri.

Më poshtë mund të shohësh se çka përfshin secila ditë e organizimit dasmor.

Dita e enjte

Sikurse në shumë qytete tjera te Shqiperisë, edhe në Tiranë njerzit e fillojnë organizimin dhe festimin e një dasme disa ditë më herët.

Dita e enjte është dita ku hapen dyert e shtëpisë për të pritur vizitorët e ndryshëm me muzikë dhe ëmbelsi.

Megjithatë, dhëndri nuk vishet si dhënder deri në ditën që vie nusja.

Dita e premte

Dita e premte është dita kur dërgohet paja dhe valixhet e nuses tek shtëpia e dhëndrit.

Në këtë ditë, mblidhen gratë nga ana e nuses të shohin se çka do dergoj nusja, dhe gratë nga ana e dhëndrit se cfarë ka sjellë nusja.

Traditat e vogla që kalohen prej brezi në brez mbizotërojnë në shumë familje.

Dita e shtune

Dita e shtunë quhet “dita e nuses” nga banorët e Tiranës.

Kjo nuk është rastësi, por për shkak se në atë ditë, nusja shënon fundin e beqarisë së saj dhe mban një darkë pa praninë e burrit, si një mënyrë për ta festuar lirinë e saj.

Zakonisht, darka fillon rreth orës 20:00 dhe më parë zhvillohej në oborre të mëdha në lagje,

Krushqit vijnë për darkë pas mesnate dhe janë një grup i ngushtë familjar i dhëndrit, por pa praninë e tij, siç u përmend më parë.

Ata nuk qëndrojnë shumë kohë dhe duhet të hedhin valle për nder të familjes së nuses, siç kërkon zakoni.

Dita e diele

Te dielën, nusja nis përgatitjet për të lënë shtëpinë e saj.

Në rrethana të zakonshme, rreth orës 11, ajo pret ardhjen e dhëndrit me dajën dhe një fëmijë të vogël nga familja e tyre.

Fëmija i jep një lule nuses ndërkohë që ajo duhet ta dorëzojë.

Pastaj ata nisen drejt vendit të karrocës, që dikur ishte një kalë ose makinë e zbukuruar.

Së bashku me shoqëruesit e tyre, ata udhëtojnë drejt shtëpisë së dhëndrit, ku dasma zhvillohet në tërë madhështinë e saj.

Kur hyn në dhomë, dhëndri takohet me të gjithë të ftuarit, ndërsa vëllai i nuses ose një kushëriri tjetër i nuses del para tij dhe e godet djalin me një shuplakë.

Kjo bëhet për të treguar dhëndrit se ky është i vetmi burrë që ka zemrën e nuses dhe se duhet ta trajtojë me respekt dhe kujdes.

Përpos kësaj, njëri nga shoqëruesit e dhëndrit duhet të vjedh një objekt në shtëpinë e vajzës. Lexo më poshtë për këtë zakon.

Vjedhja e një objekti

Gjate marrjes se nuses, një nga shoqëruesit duhet të jetë i zgjuar dhe më i aftë se njerëzit e shtëpisë së nuses, në mënyrë që të vjedhë ndonjë objekt apo send të vlefshëm para se të dalin nga shtëpia e dhëndrit.

Arsyeja e vjedhjes së objektit është t’ia kthej prapë të zotit të shtëpisë duke ia bërë me dije se ata janë me të zgjuar dhe më të aftë se njerzit e tjerë në dasëm dhe ia hodhën.

Më pas, sapo nusja del jashtë, pritet nga një grup njerëzish përpara shtëpisë ose pallatit, i cili përbëhet kryesisht nga të afërmit dhe miqtë më të afërt.

Ata e përshëndesin atë me zëra të lartë dhe e çojnë në një zonë ku muzika dhe festimet nuk ndalim asnjëherë.

Nusja më pas ngjitet në makinën e cila është e dekoruar me fije prej lulesh.

Në fund, nusja hedh një vezë mbrapsht si një simbol i ri-fillimit dhe makinat nisin një karavan duke kaluar nëpër qytet me muzikë dhe këngë festive.

Po si bëhet pritja e nuses nga ana e dhëndrit? Lexo më poshtë këtë pjesë…

Pritja e nuses

Kur nusja dhe krushqit i afrohen shtëpisë së dhëndrit, shohin vjehrrën që del jashtë dhe i pret me një llokume dhe një pjatë me mjaltë.

Llokumet, gjysmën e ha vjehrra ndërsa gjysmën nusja.

Ndërsa sa i përket mjaltës, nusja ngjyen dy gishtërinj të mjaltit dhe i fshin te pragu i portës.

Pas kësaj detaji ceremoniale, nusja duhet të hyjë brenda dhe të qëndrojë për disa orë me kokën ulur, pa shikuar askënd në sy e fytyrë, duke urojitur e duke i thënë veç “Faleminderit!”

Pastaj nusja shkon në dhomën e saj. Po ç’ndodh më pas?

Këpuca me florinj

Kur nusja hyn në dhomën e saj, shkon tek krevati ku e pret një fëmijë i afërm i burrit, i cili i jep lule nuses dhe ia mbush këpucën me florinj.

Dhëndri më pas hyjnë në dhomën e saj, heq këpucën nuses dhe ia mbush me florinj.

Këto janë disa nga zakonet dhe ritualet që një dasëm tradicionale tiranase përmban.

Le të shohim më poshtë dasmat tiranase sot.

Dasmat tiranase sot

Në njëzetëvjeçarin e fundit, ritet tek dasmat tiranase kanë përjetuar ndryshime të shumta.

Kjo kryesisht ka ndodhur si pasojë e transferimit të kulturës nga shtetet fqinje.

Në krahasim me dasmat tradicionale, ku rakia ishte pijë dominuese, tani është shtuar përdorimi i pijes së verës dhe birrës.

Gjithashtu, zakoni i mosvajtjes së dhëndrit për të marrë nusen është thyer, dhe tani dhëndri shkon për të marrë nusen vetë, madje duke iu kthyer roli i shoferit.

Në krahasim me shumë tradita të mëparshme, të cilat janë zhdukur pothuajse dhe kanë mbetur vetëm si reliktet e tyre, vallet janë një traditë që i ka mbijetuar kohëve.

Edhe pse organizimi i dasmave ka ndryshuar në mënyra të dukshme nga dikur në ditët e sotme, ndoshta për shkak të kushteve ekonomike, në të kaluarën dasmat zgjatnin me ditë të tëra, ndërsa tani janë shkurtuar në një natë.

Në ditët e sotme, dasmat tiranase janë ndryshuar shumë dhe kanë humbur shumë nga elementet tradicionale.

Sot, shumë dasma janë organizuar në hotele apo salla banketi, dhe jo më në shtëpitë e tyre, siç ishte në të kaluarën.

Këto janë vetëm disa prej ndryshimeve periferike që kanë ndodhur në ritet e dasmës.

Përmbledhje

Dasmat tiranase kanë ndryshuar shumë gjatë kohës dhe kanë marrë forma të ndryshme në varësi të kulturës, vendit dhe kohës.

Dasmat tradicionale zgjatnin disa dite dhe përfshinin një numër të madh të ritualëve dhe ceremonive.

Ndërsa në ditët e sotme, martesa është një ngjarje më e thjeshtë, e cila përfundon në një ditë dhe ka një numër më të vogël të ritualëve.

Ndryshimet janë vërejtur gjithashtu në mënyrën se si janë organizuar dhe vendosur dasmat tiranase, si dhe në kostume, muzikë dhe ushqim.

Tani dasmat tiranase mbahen në lokale apo restorante, në dallim nga dasmat në të kaluaren.

Gjithashtu ushqimi në dasmat tradicionale ishte më i pasur ndërsa tani është më i kufizuar.

Megjithatë, edhe pse martesa ka ndryshuar shumë, ajo mbetet një ngjarje e rëndësishme dhe e veçantë në jetën e njerëzve në të gjithë botën.