Dasmat shqiptare – Gjithçka që duhet të dini rreth tyre

Dasmat shqiptare – Shumë tradita të dasmës shqiptare kohët e fundit janë harruar. Ato ndryshojnë nga rajoni në rajon mirëpo në përgjithësi kanë të njëjtën zanafillë. Mënyra se si dasma festohej para 50 vitesh ndryshon nga metodat e sotme.

Shumë gjenerata sigurisht as nuk e dinë se si kremtohej detajisht një martesë dikur dhe cilat janë disa nga karakteristikat e dasmës shqiptare.

Në këtë blog ne do të zbërthejmë disa nga elememente dhe traditat më të rëndësishme të dasmave shqiptare. Më poshtë ne po përmendim disa prej tyre duke u përpjekur të bëjmë një krahasim me ditët e sotme.

Kohëzgjatja e festës

Sipas zakonit shqiptar dasmat shqiptare zgjaste 5 ditë. Ajo nisej me  përgatijen e kulaçit të dasmës ditën e enjte nga familjarët e rrethi i ngushtë. Festën damsorët e dhëndrrit e vazhdonin edhe të premtën si dhe të shtunën. Të shtunën bëhej nata e dasmës. E diela ishte dita e dasmës dhe marrja e nuses me krushqi. Pra, ishte dita kur nusja vinte në shtepinë e dhëndrit dhe dasmat shqiptare kulmonin. Kurse të hënën ishte ‘dita e grave’. Kryesisht tashmë gjatë dasmës shqiptare mbahet vetëm dita e dasmës. Marrja e nuses dhe festa e madhe në mbrëmje. Secila prej këtyre ditëve ishte e mbushur me aktivitete të ndryshme, që dallonin tek burrat dhe te gratë.

Përgatitjet dikur dhe sot

Përderisa dikur dasmat shqiptare mbaheshin në ambientet shtëpiake dhe në oborre, sot ato kryesisht janë të zhvendosuara në lokale dhe restaurante. Kjo e bën që përgatitjet për dasma dikur dhe sot të dallojnë shumë. Organizatorët e dasmës dikur kujdeseshin për adaptimin e shtëpive për festë. Gratë gatuanin vet në një pjesë të oborrit. Mirëpo për gatim ndihmonin e gjithë lagja edhe stafi sepse numri i madh i musafirëve kërkonte sasi të madhe të ushqimit. Pastrimi merrte shumë ditë gjithashtu. Sot organizimi brenda lokalit bëhet shumë më shpejt dhe më thjeshtë. Gratë e familjes fatmirësisht janë të liruara nga obligimet e ushqimit dhe pastrimit.

Veshjet dhe përgatitjet e nusërisë

Veshjet e nusërisë ishin pjesë e rëndësishme te dasmat shqiptare por edhe e rinisë së vajzave. Ato ishin kryesisht punë dorë. Vajzat i punon disa prej tyre vet e disa nënat e tyre apo gratë e tjera. Madje shumë veshje edhe trashigoheshin brezë pas brezi nga gjyshet, te nënat e te vajzat. Në secilën ditë të dasmës veshja e nusës ishte ndryshe. Kurse në anën tjetër, në ditët e sotme nuset çdo ditë e më pak përdorin veshje tradicionale. Edhe kur i përdorin, sot veshjet blihen të gathme. Megjithatë, në ditët e sotme, ato veshin në ditën e dasmës së tyre fustanin e bardhë të nusërisë që vishet në ditën e dasmës në shumicën e vendve të botës.

Ceremonia e marrjes së nuses

Dikur marrja e nuses në dasmat shqiptare ishte një nga pjesët më të rëndësishme të dasmës shqiptare. Në kohët më të hershme nusja merrej me karroca dhe kuaj. Më vonë krushqit e dasmës, siç njihen, filluan të merrni nuset edhe me vetura. Vargu i veturave të mbushur me familjarët e dhëndrrit nisej nga shtëpia e dhëndrrit për në shtëpinë e nuses. Atje ku të dyja famljet takohen. Urojnë njëra-tjetren dhe nusja duke u përshendetur me familjen niset për në shtëpinë e burrit. Kjo traditë haset në disa dasma edhe sot. Për dallim prej dikur, sot në shumicën e rasteve dhe dhëndrri është pjesë e krushqëve. Zakonisht marrja e nuses përcillet më këngë e vallëzim.

Tradita e marrjes së nuses me krushqit te dasmat shqiptare është unike. Populli shqiptar është i vetmi që e bën këtë traditë në mënyre specifike, përcjell me shumë simbolika brenda. Madje, dikush mund të thoshte se dasmat shqiptare pa krushqi nuk janë as dasma!