Martesa ne Shqiperi: Ndryshimet dhe problematikat moderne

Martesa në Shqipëri ka një rëndësi të veçantë në kulturën, familjen dhe komunitetin.

Ajo duhet përgatitur me kujdes, pasi ajo përfshin shumë rituale dhe tradita të ndryshme që duhet të respektohen dhe të ndiqen me kujdes.

Rëndësia e martesës

Ajo konsiderohet si një nga ngjarjet më të rëndësishme në jetën e një personi, pasi shënon bashkimin e dy familjeve dhe krijon lidhje të reja shoqërore.

Në traditën shqiptare, martesa gjithashtu ka rëndësi për shkak të rëndësisë së trashëgimisë dhe trashëgimtarëve, pasi konsiderohet si mjeti kryesor për të ruajtur pasurinë dhe pronat e familjes.

Nëse një person nuk martohet, ai mund të konsiderohet si i paqenë në shoqëri dhe nuk ka aftësinë për të krijuar një linjë trashëgimore të vazhdueshme.

Dasmat tradicionale shqiptare

Dasma tradicionale shqiptare ka disa zakone dhe ceremoni që janë ndjekur për shekuj të tërë. Në vijim janë disa prej tyre:

Ceremonia e fejesës:

Ky është momenti kur familjet e dy anëve takohen dhe marrin vendimin për martesën. Për të bërë këtë, baba i vajzës do të kërkojë lejen e babait të djalit dhe do të propozojë që djali të fejohet me vajzën. Nëse propozimi pranohet, do të caktohet një datë për ceremoninë e fejesës.

Përgatitjet e nuses:

Në kohën e dasmës, nusja është e veshur me një fustan të bukur të bardhë, ndërsa flokët janë mbeldhur e rregulluar bukur. Nusja zakonisht mbulohet me një mbulesë përpara se të dërgohet në kishë apo xhami.

Ceremonia e dasmës:

Në përgjithësi, ceremonia e dasmës fillon me një ngjarje të quajtur “martesa civile”, ku çifti regjistrohet zyrtarisht si bashkëshortë në një zyrë regjistrimi martesorësh.

Pas kësaj, mund të ndodhë ceremonia fetare, e cila mund të jetë e ndonjë prej institucioneve  të besimeve të ndryshme në Shqipëri siç janë besimet myslimane, ortodokse dhe katolike.

Në ceremoninë fetare, çifti i fejuar bëjnë një shkëmbim unazash martese dhe dhurojnë njëri-tjetrit dhuratat e tyre të parë si çift i martuar. Gjithashtu, është traditë që në këtë ceremoni të ndodhin edhe këngë e valle tradicionale, si dhe ushqim dhe pije për të gjithë mysafirët.

Zakone të pasdasmës:

Pas dasmës, zakonisht ndodh një pritje e madhe në shtëpinë e djalit, ku miqtë dhe familjarët e dy anëve takohen dhe festojnë së bashku. Zakonisht, këngëtarë të huaj dhe vendas interpretojnë këngë tradicionale dhe në këtë mënyrë shënohen festat në shtëpinë e djalit.

Ndryshimet në praktikat e martesës në Shqipërinë moderne

Martesa në Shqipërinë moderne ka përjetuar disa ndryshime në praktikat dhe zakonet e saj tradicionale. Në vijim janë disa prej tyre:

Ndikimi i modernizmit dhe globalizmit në martesën shqiptare:
Në Shqipërinë e sotme, ndikimi i kulturave të huaja dhe globalizmit është bërë i ndjeshëm në martesat shqiptare. Kështu, zakonet dhe praktikat e martesës kanë ndryshuar dhe bëhen më të ndryshueshme nga mosha, origjina dhe vendi i lindjes.

Rritja e martesave civile dhe në moshë të vonë:
Martesat civile janë bërë gjithnjë e më të popullarizuara në Shqipërinë moderne, veçanërisht në qytetet më të mëdha.

Në vend të ceremonive tradicionale kishtare, disa çifte zgjedhin të martohen në gjykatë ose në një ambient tjetër të përshtatshëm për ta.

Në të njëjtën kohë, ka rritje të dukshme të moshave të martesave, ku shumë çifte zgjedhin të martohen më vonë në jetë pasi kanë arritur objektivat e tyre karriere.

Ndryshimi i rolit të burrit dhe gruas në martesë:
Në martesën tradicionale shqiptare, burri është shihur si kreu i shtëpisë dhe anëtari  kryesor i familjes, ndërsa gruaja ka qenë përgjegjëse për marrëdhëniet sociale dhe edukimin e fëmijëve.

Ndryshimi i rregullave shoqërore dhe rritja e emancipimit të grave ka ndryshuar këtë paradoks, duke u bërë që burri dhe gruaja të kenë rol të barabartë në shtëpi dhe në shoqëri.

Gjithashtu, çifteve u lejohet të ndërtojnë marrëdhënie në mënyra të ndryshme, pa pasur nevojë për një skenar të caktuar të ndjekur.

Problematika sociale dhe ligjore të martesës në Shqipëri

Martesa në Shqipëri përballë disa problemeve sociale dhe ligjore, të cilat janë:

Dhuna në familje dhe martesa e detyruar

Dhuna në familje dhe martesa e detyruar janë probleme serioze në Shqipëri.

Në disa raste, gratë janë detyruar të martohen kundër vullnetit të tyre dhe kanë pësuar dhunë nga burrat e tyre.

Këto praktika janë të ndaluara nga ligji shqiptar, por shpesh nuk raportohen për shkak të frikës dhe stigmatizimit.

Diskriminimi ndaj komuniteteve LGBT

Diskriminimi ndaj komuniteteve LGBT është edhe një problem në martesën shqiptare. Martesa në Shqipëri është vetëm midis dy individeve të ndryshëm gjinorë.

Ky diskriminim ndaj komuniteteve LGBT është një sfidë për marrëdhëniet shoqërore dhe përjetohet nga shoqëria.

Kushtet e ligjit në lidhje me martesat dhe divorcin në Shqipëri

Kushtet e ligjit në lidhje me martesat dhe divorcin në Shqipëri kanë pësuar ndryshime në vitet e fundit, megjithatë, vazhdon të ketë problem në zbatimin e ligjit.

Disa çifte e shohin shumë të vështirë të ndërpresin lidhjen e tyre martesore dhe kjo ndodhë sepse e ardhmja e fëmijëve, të pasurit dhe e ardhmja e tyre profesionale janë shumë të vështira pa partnerin tjetër.

Konkluzion

Në konkluzion, martesa në Shqipëri ka një rëndësi të veçantë dhe konsiderohet si një ngjarje shumë e rëndësishme për familjen dhe komunitetin.

Megjithatë, praktikat dhe normat e martesës në Shqipëri kanë pësuar ndryshime në dekadat e fundit, si pasojë e modernizmit dhe globalizmit.

Ndryshimet kanë sjellë sfida dhe probleme të reja, si dhuna në familje dhe martesa e detyruar, diskriminimi ndaj komuniteteve LGBT, dhe sfida në zbatimin e ligjit në lidhje me martesat dhe divorcin.

Në të ardhmen, është e rëndësishme që shoqëria shqiptare të përmbahet dhe të ndjekë trendet globale për të promovuar marrëdhënie të shëndetshme dhe të drejta të barabarta për të gjitha personat që zgjedhin të martohen në këtë vend.