Vlora Recica: Jam shqiptaro-kosovare nga Maqedonia

Vlora Recica është studiuese e shkencave politike nga Shkupi, që punon në çështjet e demokracisë dhe ndërtimit institucionale.

Vlora Recica u rrit në Maqedoninë e Veriut, por gjithashtu kaloi një pjesë të fëmijërisë së saj në Kosovë, ku ka edhe familje. Tani për tani, ajo jeton në Mbretërinë e Bashkuar. Të rritesh në Shkup dhe Ferizaj ishin dy përvoja krejtësisht të ndryshme.

Unë kam qenë duke punuar si studiues për katër vitet e fundit në në Shkup. Pata fatin të isha një nga shtatë personat e zgjedhur nga Maqedonia e Veriut për Chevening Scholarship Programme. Gjithmonë doja të studioja në London School of Economics and Science Science (LSE). Kështu që u gëzova shumë kur mora lajmin se isha pranuar në kursin e tyre të Politikës Krahasuese.

Unë patjetër që dua të vazhdoj të punoj në vendin tim. Të kontribuoj në përpjekjet e tij për t’u anëtarësuar në Bashkimin Evropian. Por më së shumti dua të kontribuoj në mirëqenien e qytetarëve të Maqedonisë së Veriut, dhe pse jo edhe rajoni!?

Ju keni mundësinë unike të dini se si është të jesh shqiptare në Maqedoninë e Veriut dhe në Kosovë. Cilat mendoni se janë ndryshimet midis rritjes në këto dy vende?

Sa herë që dua të ngatërroj një të huaj i them se unë jam një shqiptaro-kosovare nga Maqedonia. Kohët e fundit kam kuptuar se në të vërtetë e gjithë kjo është pjesë e asaj që unë jam. Kam pasur fatin të rritem në Shkup. Një qytet shumë i bukur dhe plot mundësi. Gjithashtu kam pasur fatin që një pjesë të madhe të fëmijërisë time ta kaloj në Ferizaj. Qytet i cili gjithnjë zë vend të veçantë në zemrën time.

Vlora Recica: Unë jam e vetëdijshëm sesa me fat jam që mund të udhëtoj

Një nga ndryshimet kryesore që unë shoh është mungesa e lirisë së lëvizjes  tek të rinjtë në Kosovë. Unë jam e vetëdijshëm sesa me fat jam që mund të udhëtoj. Si për punë, ashtu dhe kënaqësi nëpër Evropë. Gjithmonë do të avokoj që miqtë e mi në Kosovë të kenë të njëjtin privilegj. Mendoj se të rinjtë në Kosovë e kishin më të vështirë se sa unë, që u rrita në një vend relativisht të qëndrueshëm.

Sidoqoftë, megjithëse mund të ketë dallime, unë mendoj se kemi shumë më shumë ngjashmëri. Një temë e zakonshme rreth Ballkanit është korrupsioni dhe kapja e shtetit. Kjo është diçka nga e cila po vuajmë kolektivisht. Shumë të rinj janë larguar nga këto anë pa synim të kthehen dhe thellë brenda meje e kuptoj zhgënjimin e tyre.

Vlora Recica: Sinqerisht, nuk kam pasur kurrë probleme

Nga ana tjetër, unë besoj se kemi shumë të rinj të gatshëm të qëndrojnë dhe të bëjnë një ndryshim. Shpresa ime është tek ata. Edhe pse mund të duket pak e zymtë për momentin, ne kemi një shans.

A i dalloni ndryshimet kulturore midis jetesës në Maqedoninë e Veriut dhe Kosovës?

Rritja në Shkup dhe Ferizaj ishin përvoja krejtësisht të ndryshme. Për mua, Ferizaj ishte i mahnitshëm sepse u shoqërova me kushërinjtë dhe familjen time. Unë e dua ushqimin në Kosovë. Mendoj se ata kanë disa nga kuzhinierët më të mirë përreth.

Nga ana tjetër, jam gjithashtu shumë e lumtur që u rrita në Shkup. Pasi që duke u rritur rashë në dashuri me peisazhet e tij, muzetë, arkitekturën (para projektit Shkupi 2014) dhe multikulturalizmin. Mendoj se rritja në Shkup më dha mundësinë të arrij kulmin në të gjitha këto botë të ndryshme dhe të kuptoj se të gjithë jemi njësoj.

Shqiptarët janë pakicë në Maqedoninë e Veriut. A e përjetoni edhe ju këtë gjë ashtu?

Jam rritur në një lagje kryesisht maqedonase. Kam mbaruar studimet bachelor në universitetin shtetëror, i cili ofron studime vetëm në maqedonisht. Sinqerisht, nuk kam pasur kurrë probleme. Më pëlqente të rrija me miq nga të gjitha prejardhjet si boshnjakët, maqedonasit, romët dhe turqit.

Fatkeqësisht, nuk është kështu

Kujtimi im më i mirë është se gjithmonë do të ngatërrohesha në Ferizaj kur shitësi në dyqanin lokal do të fliste në shqip. Në shtëpi, dyqani ynë lokal ishte në pronësi të një çifti maqedonas shumë të lezetshëm. Mbaj mend që disa nga fjalët e mia të para në maqedonisht ishin A mund të marr një bukë dhe një jogurt?.

Si fëmijë, jemi të pavëmendshëm për këto konstrukte shoqërore dhe politike. Si të ri, e kuptojmë që diçka është ndryshe në vendin ku po rritemi. Dhe si i rritur, patjetër që i ndiejmë pasojat. Si praktikisht ashtu edhe politikisht, unë e kuptoj që jam një pakicë. Veçanërisht kam punuar me politika që trajtojnë këto pyetje.

Sidoqoftë, në jetën time të përditshme, uroj që më shumë njerëz të ndiejnë se ne jemi qytetarë të barabartë të një vendi dhe se ky vend na përket edhe neve. Fatkeqësisht, nuk është kështu.

Vlora Recica: Kurrë nuk kam lejuar që të përkufizohem si pakicë

Personalisht, kurrë nuk kam lejuar që të përkufizohem si pakicë, por më tepër si një qytetar i barabartë i këtij vendi që dëshiron drejtësi, prosperitet dhe – më e rëndësishmja si grua – barazi gjinore. Në fund të ditës këto janë çështje që na prekin të gjithëve, në Kosovë, këtu dhe gjetkë.”

A ndikohen marrëdhëniet shoqërore në Maqedoni nga dallimet etnike, për shembull kur njerëzit studiojnë?

Kjo varet nga shumë gjëra. Varet a rritesh në një lagje me shumë shqiptarë apo me shumicë maqedonas. Varet nga shkollat ​​që frekuenton dhe nga vendi ku punon. Ka miqësi të përzier, por ka edhe grupe. Përgjithësisht, ka më shumë grupe etnike sesa miqësi të përziera.

Turistët e huaj që vizitojnë Shkupin flasin për statujat moderne në qendër ose për qytetin e vjetër të adhurueshëm. Por me siguri ka më shumë për tu treguar për qytetin tënd të lindjes, apo jo?

Si dikush që u rrit këtu, zemra ime dhemb për të gjitha vendet që kemi humbur gjatë projektit Shkupi 2014. Kemi humbur kaq shumë monumente dhe ndërtesa brutaliste. Në disa pika, unë nuk e njoh qytetin tim. Kjo është arsyeja pse unë përpiqem të kapem pas disa vende që ende përfaqësojnë Shkupin për atë që është.

Mënyra më e mirë për ta bërë këtë është vizita në ndërtesat e mbetura brutaliste të tilla si ndërtesa e Universitetit Ss. Cyril & Methodius, Muzeu i Artit Modern dhe Muzeu i Shkupit dhe disa statuja të vogla origjinale vende-vende.

Ka disa ngjarje shumë të mira kulturore për t’u vizituar

Unë gjithmonë rekomandoj vizitimin e restoranteve të vjetra në Pazarin e Vjetër që ende mbajnë hijeshinë e tyre, dhe natyrisht provimin e ushqimit të shijshëm. Vizita në Kanionin Matka është një domosdoshmëri. Ndoshta edhe  një shëtitje në malin Vodno, ku mund të shihni të gjithë qytetin, i cili natën është magjik. Ka disa ngjarje shumë të mira kulturore për t’u vizituar. I preferuari im është festivali i filmit dokumentar MakeDox. Kështu që nëse jeni rreth Shkupit në gusht, ky festival është i domosdoshëm për tu ndjekur.”

Diçka tjetër që doni t’u thoni të rinjve shqiptarë që lexojnë këtë intervistë?

Dua të them se i çmoj të gjitha gratë shqiptare dhe i kuptoj sfidat e tyre pasi që jetojnë në një shoqëri konservatore. Unë jam pjesë e Rrjetit Stella. Ne ofrojmë mentorim për vajzat dhe gratë në të gjithë Maqedoninë e Veriut. Ne kemi rreth 100 mentorë nga rajoni, Shtetet e Bashkuara dhe vendet evropiane. Ato ndihmojnë vajzat dhe gratë të gjejnë mundësi, qofshin ato për arsimim apo për karrierë.

Gjithashtu do të doja të inkurajoja të gjithë në rajon që të aplikojnë për Bursën Chevening, sepse është një përvojë e shkëlqyer. Kam pasur rastin që për një vit të përqendrohem vetëm në studimet e mia dhe zhvillimin personal. Gjë që nuk është një mundësi që ne e kemi shumë shpesh.